استان آذربایجان غربی با احتساب دریاچة ارومیه حدود
43660 کیلومتر مربع مساحت دارد . این استان که در شمال غرب ایران
است، 65/2 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل میدهد و بین 35 درجه و
58 دقیقه تا 39 درجه و 46 دقیقه عرض شمالی ( از خط استوا) و 44
درجه و 3 دقیقه تا 47 درجه و 23 دقیقه طول
شرقی ( از نصفالنهار گرینویچ) قرار گرفته است.
این استان از طرف شمال و شمال شرقی با جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و رنجان همسایه است
طول مرز آبی و خاکی استان با کشورهای همسایه مجموعاً 823
کیلومتر است که 135 کیلومتر آن مرز ابی با جمهوریهای آذربایجان (نخجوان) و
ارمنستان، 488 کیلومتر مرز خاکی با ترکیه و 200 کیلومتر مرز خاکی با عراق است.
این استان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری 12 شهرستان، 28 بخش، 22 شهر، 103 دهستان
و 3227 آبادی دارای سکنه دارد و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است. شهرستانهای
استان آذربایجان غربی عبارتند از : ارومیه، بوکان، پیرانشهر، تکاب، خوی،
سردشت، سلماس، شاهین دژ، ماکو و مهاباد و میاندوآب و نقده
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و
توپوگرافی متنوع و گستردهای دارد. در سراسر ناحیه هم مرز استان با ترکیه و
عراق، کوههای مرتفع برف گیر از شمال به جنوب کشیده شده است و آبهای حاصل از
ذوب آنها که در درههای منطقه به صورت رودخانههای متعدد جریان مییابد، به سه
حوزة عمده تقسیم میشود:
ـ دریاچة ارومیه که حدود 1267 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در طول 130
کیلومتر، آب ارتفاعات غربی را به سوی خود جلب میکند.
ـ شکاف و گشل عظیم نزدیک خوی که کلیه آبهای شمالی را به جنوب ارس هدایت
میکند.
ـ آبهای سردشت ( زاب کوچک) در طول 1000 کیلومتر که توسط دره رود کلوی به سوی
دجله سرازیر میشود.
نواحی فوق پستترین نقاط آذربایجان غربی به حساب میآیند. کم ارتفاعترین نقطه
نقطه در دامنة کوههای ارارات ( 970 متر) کنار رود ارس در مرز ایران و ترکیه
قرار دارد. رود سردشت کلوی در طول 100 کیلومتر شیبی برابر 560 متر دارد که در
مقایسه با رود ارس از سرعت فوق العادهای برخوردار است و ارتفاع آن از سطح دریا
به 1000 متر میرسد.
مرتفعترین شهر استان سیه چشمه است با ارتفاعی بالغ بر 1920 متر و کم
ارتفاعترین شهر استان شهر خوی است با ارتفاع 1193 متر.
بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستمهای ویژهای از ترکیب گیاهان در سطوح
مختلف پوشش گیاهی در اشکورهای مختلف توپوگرافیک به وجود آمده است که اهم آنها
به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی میکنند.
جنگلهای استان، قسمتهایی از پیرانشهر، بانه و مهاباد را پوشانده است، ولی
مناطق وسیع جنگلی بیشتر شامل اراضی کوهستانی و سردشت است که مساحت آن را بین 60
الی 80 هزار هکتار تخمین میزنند و به مرور از وسعت آنها کاسته شده است. درختان
جنگلی این منطقه مشتمل بر درختان میوهای از قبیل انگور و پسته وحشی، زالزالک،
بادام کوهی و گونههای غیرمیوهای مانند بلوط ، افرا، سرخ دلیک و سیاه دلیک است
استان آذربایجان غربی عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب
اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است، ولی در برخی از ماههای زمستان، تودة هوای
سرد از اطراف شمال، هوای مدیترانهای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه
دما میشود.
علاوه بر جریان هوایی فوق عوامل دیگری مانند ارتفاع مکان، جهت کوهها، وزش
بادها و دوری از دریای آزاد نقش مهمی در میزان دما و ریزشهای جوی دارد. به
طوری که آب و هوا را در وضعیت حد فاصل آب و هوای سواحل دریای مازندران و اقلیم
نیمه صحرایی داخلی قرار میدهد.
در فصل زمستان ارتفاعات و نواحی بالاتر از 3000 متر در زیر قشر ضخیمی از برف
فرو میرود و قلل کوهها، این برفها را تا سال بعد محفوظ نگه میدارد. همچنین
در دامنههای بین 1000 تا 2000 متری که از بادهای تند شمال محفوظ مانده است، به
مقدار کافی باران میبارد.
نقش کوهها در نزولات جوی استان آذربایجان غربی دارای اهمیت بسزایی است. سلسله
جبال استان به صورت طویل و مرتفع چون دیواری در جهت شمال و جنوب و جنوب شرقی
امتداد یافته است. گرچه این کوهها مانع نفوذ کلیة ابرهای بارانزای حوزة
اقیانوس اطلیس و مدیترانه به ایران و عمدتاً به آذربایجان غربی میشود، ولی در
عوض منبع سرشاری از نزولات جوی را به صورت برف ذخیره میکند که باعث به وجود
آمدن رودهای پر آب و فراوانی میگردد. محصور بودن استان با دیوارة مذکور سبب
شده است که دریاچة ارومیه به عنوان یکی از شش حوزة آبریز مهم کشور به حساب آید.
در فصل تابستان سراسر آذربایجان غربی از وزش بادهای باران آور بی بهره میماند،
ولی آفتاب درخشان همراه با رسیدن میوهها و برداشت غله فضای تفرجگاهی مناسبی را
با نیسم ملایمی فراهم میآورد. این نسیم ملایم در زبان محلی به نام « مه یئلی»
و در برخی از نقاط به نام باد مراغه مشهور است
از
نیمه تابستان همراه با ورزش باد شمالی از گرمای هوا به شدت کاسته میشود. باد
خنک شمالی در هر منطقه به نام ناحیة شمالی همان منطقه مشهور است. گاهی در
تابستان باد گرمی از سمت جنوب، استان را تحت تذثیر قرار میدهد که در اصطلاح
محلی به نام باد سفید ( آغ یئل) مشهور است. این باد در اواخر زمستان باعث ذوب
برف ها میشود و در تابستان بر شدت گرمای هوا میافزاید.
با تمایل خورشید به طرف جنوب و کوتاه شدن روزها، هوای پرفشار به پایین حرکت
میکند و هوای کم فشار تدریجاً جایگزین آن میشود و بادهای باران آور غربی
جایگزینهای بادهای شمالی میگردد. این بادها در فصل پاییز و زمستان پس از عبور
از روی اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه فصل پاییز و زمستان پس از عبور از روی
اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه و جذب رطوبتها آنها، در برخورد با کوههای
مرزی، سبب ریزش برف و باران فراوانی میشود که منبع و سرچشمه دائمی رودهای
نسبتاً منظم حوزة آبریز دریاچة ارومیه، ارس و دجله محسوب میشود.
نقشه خطوط همباران استان نشان میدهد که سه واحد جغرافیایی متمایز از نظر ریزش
نزولات جوی وجود دارد که عبارتند از:
حوزة غربی دریاچة ارومیه : که از غرب به شرق از میازن نزولات باران کاسته
میشود.
حوزة شمالی دریاچه ارومیه تا رود ارس : که از شمال دریاچه به طرف رود ارس به
تدریج از ارتفاع زمین کاسته میشود و میزان بارش نیز کاهش مییابد.
حوزة جنوبی دریاچه ارومیه : که سرچشمه شاخههای اصلی سیمینه رود، مهاباد رود،
زرینه رود و قزل اوزن است و دارای میزان بارش بالای 600 میلی متر میباشد.
به طور کلی متوسط بارندگی سالیانه در استان، 400 ـ 300 میلیمتر است که با توجه
به متوط بارندگی در سایر نقاط ایران که حدود 280 میلی متر میباشد در شرایط
بهتری قرار گرفته است پر آب ترین رودخانههای استان نشان میدهند که میزان
بارندگی به ویژه ریزش برف در مناطق کوهستانی به مراتب بیشتر از میزان بارندگی
در شهرها و مناطق جلگهای است.
به استناد گزارش سازمان هواشناسی کل کشور که بر اساس دادههای آماری
ایستگاههای سینوپتیک ارومیه، خوی، ماکو و مهاباد تنظیم شده است. درجة حرارت
هوا در نقاط مختلف استان متفاوت است؛ متوسط درجة حرارت از 4/9 درجة سانتیگراد
در ماکو تا 6/11 درجة سانتیگراد در مهاباد متغیر است.
متوسط
درجة حرارت در ارومیه 8/9 ، خوی 8/10، ماکو 4/9 و مهاباد 6/11 درجة سانتیگراد
است.
به استناد همین گزارش حداکثر حرارت در مرداد ماه حدود 34 و حداقل آن در دی ماه
حدود 16 درجة سانتی گراد است. حداکثر تغییر گرمای تابستان 4 درجه و سرمای
زمستان 15 درجه میباشد.
وضع هوا در شهرهای مختلف استان از این قرار است:
در ارومیه فصل تابستان نسبتاً گرم و زمستان هوا سرد است.
در مهاباد فصل تابستان خشک و طولانی و زمستان بسیار سرد است.
در ماکو فصل تابستان نسبتاً گروه و زمستان بسیار سرد است.
در نقده هوا نیمه مرطوب تابستان ملایم و زمستان سرد میباشد.
به استناد همین گزارش پربارشترین، فصل، تابستان و به ویژه شهریور ماه است.
دورة بارش در ارومیه از اواخر مهرماه و اوایل آبان ماه شروع میشود و خرداد ماه
خاتمه مییابد؛ حداکثر بارندگی در اسفند و فروردین ماه است. این دوره در مهاباد
بین آبان تا اردیبهشت و در میاندوآب از آبان تا خرداد ماه است.
مجموع روزهای یخبندان در ارومیه حدود 120 روز است که به ترتیب در آبان ماه 19،
آذرماه 27، دی ماه 30، بهمن ماه 28، اسفند ماه 14 و فروردین ماه 6 روز است.
روزهای یخبندان در خوی 104 در ماکو 108 و مهاباد 93 روز در سال است.
بر اساس گزارش ایستگاه سینوپتیک شهر ارومیه مجموع روزهایی که ارومیه در معرض
وزش بادهایی با سرعت حداقل 7 و حداکثر 16 متر در ثانیه قرار گیرد، حدود 164 روز
است.
بیشترین سرعت باد مربوط به ماههای اردیبهشت و اسفند ماه است با 16 متر در هر
ثانیه است، کمترین سرعت باد مربوط به ماههای دی و بهمن با 7 متر در هر ثانیه
است متوسط سرعت باد در شهر ارومیه 5/10 متر در هر ثانیه است.
برگرفته شده از ویکی پدیا
|
لینک های مرتبط > اطلاعات شهری ارومیه |
|
|
|
|
|
دریاچه ارومیه - بازار شهر ارومیه - مسجد جامع ارومیه - بنای سه گنبد- گالری تصاویر ارومیه |
|